Kłamstwo u dzieci – jak je rozumieć, jakie strategie stosować?

Dzieci kłamią z wielu różnych powodów, min. aby:

• zadowolić swoich rodziców,
• uniknąć kary, kłopotów,
• pomóc przyjacielowi,
• zwrócić na siebie uwagę,
• ukryć zawstydzenie lub inne trudne uczucia,
• podnieść poczucie własnej wartości, godności,
• zaimponować kolegom, zyskać akceptację grupy.

Inne ważne przyczyny to:

• naśladowanie dorosłej osoby z rodziny (np. ojciec mówi do syna: Powiedz im, że nie ma mnie w domu),
• wiara w to, że fantazja jest prawdą (zwłaszcza młodsze dzieci),
• chęć uzyskania większej niezależności (szczególnie nastolatki).

Pamiętaj!

         Kłamstwa dziecka mogą mieć charakter adaptacyjny, np. gdy rodzic ma         wobec dziecka oczekiwania nieadekwatne do jego wieku i możliwości,     jednocześnie surowo karząc nieposłuszeństwo. Kłamstwo, do którego ucieka się wówczas dziecko, może być najlepszym – choć na pewno tymczasowym – rozwiązaniem trudnej sytuacji, w jakiej się znalazło. Np. ojciec 4-1etniego     chłopca wymaga, by ten po każdej zabawie, nawet bardzo emocjonującej, natychmiast pozbierał i poukładał zabawki. Sprzątnąłeś? – pyta syna z kuchni. Tak – odpowiada malec, choć nie jest to wcale zgodne z prawdą.

         Stawiając wymagania, uwzględnij możliwości dziecka!

Co mogę zrobić? Jak zareagować, by nie wzmacniać takiego zachowania?

• Mów dziecku, że oczekujesz, by mówiło prawdę.
• Bądź dla dziecka wzorem. Nie okłamuj, nie oszukuj, np. nie zaniżaj wieku dziecka, by otrzymać zniżkę w kinie, restauracji, na basenie.
• Ucz dziecko odpowiedzialności za podejmowane działania. Jeśli wylało mleko, proś, by pomogło posprzątać lub by samo posprzątało.
• Naucz dziecko, dlaczego ważne jest mówienie prawdy, np.: Dzięki temu, że będziesz mówił prawdę, ludzie będą mieli do ciebie zaufanie.
• Bądź uczciwy i szczery. Jeśli nie jesteś pewny, że dziecko kłamie, możesz np. powiedzieć: To mi nie brzmi jak prawda.
• Zauważ, kiedy dziecko mówi prawdę, i doceń to. Okaż jak bardzo jesteś zadowolony.
• Nie nazywaj dziecka ,,kłamcą”. Takie etykietowanie wzmaga tendencję do utrwalania danego zachowania.
• Okaż dziecku, że rozumiesz, iż niektóre jego kłamstwa naprawdę wyrażają jego pragnienie. Gdy dziecko np. okłamuje rówieśników, że posiada komputer, możesz powiedzieć: Widzę, że bardzo chciałbyś mieć komputer, tak jak twoi koledzy.
• Naucz dziecko różnicy między prawdą a fantazją, np.: O! To była naprawdę niezła historia! lub: Masz dar opowiadania ciekawych historii.
• Daj starszemu dziecku trochę prywatności. Nie zadawaj zbyt wielu pytań. Stwórz warunki, by nastolatek sam mógł przyjść do ciebie z ważnymi sprawami.
• Nie zadawaj oczywistych pytań, gdy wiesz, że dziecko popełniło błąd lub nieodpowiednio się zachowało. Zamiast: Kto używał moich kosmetyków? możesz powiedzieć: Jestem zawiedziona, że ruszałaś bez pytania moje kosmetyki. Jeśli dziecko zaprzeczy,  odwołaj się do faktów: Moje szminki leżą rozrzucone, ślady pudru są na toaletce, a ty masz podmalowane oczy. Chcę o tym porozmawiać, kiedy tylko będziesz gotowa.
• Nie obwiniaj. Skup się na poszukiwaniu rozwiązań, np.: Nie chcę dochodzić, jak to się stało. Zastanówmy się, co teraz możemy zrobić.

Pamiętaj!

         Jeśli masz poczucie, że dziecko kłamie, by pozyskać Twoją uwagę, odłóż  rozmowę na temat kłamstwa na kiedy indziej. Dzięki temu nie nagradzasz   dziecka i nie zaspokajasz w ten sposób jego potrzeby bycia zauważonym i ważnym.

Omówione kwestie stanowią fragment publikacji zawartej w materiałach wydawnictwa RAABE

„Trudne sytuacje w szkole podstawowej”