Rodzice zapisujący dziecko do szkoły często spotykają się z dwoma określeniami "gotowość szkolna" i "dojrzałość szkolna". Rozróżnienie obu terminów podają R. Michalak i E. Misiorna.
Dojrzałość rozumiana jest jako zbiór umiejętności dobrze przez dziecko opanowanych. Jest oparta na zdolnościach aktualnie dojrzewających, np. dziecko rozpoznaje litery.
Gotowość odnosi się do sfery najbliższego rozwoju tego, co dziecko może w niedługim czasie potencjalnie osiągnąć, np. może opanować znajomość liter.
Aktualnie pojęcia te stosowane są wymiennie. W tym opracowaniu będzie używany termin "gotowość szkolna" w odniesieniu do dziecka rozpoczynającego roczne przygotowanie do szkoły jako sześciolatek, a naukę w szkole jako siedmiolatek.
Elementami składowymi gotowości szkolnej są osiągnięcia rozwojowe w trzech sferach: fizycznej, intelektualnej, emocjonalno - społecznej.

Rozwój fizyczny:
- dziecko rozwija się prawidłowo, konieczne jest wykonanie obowiązkowego badania lekarskiego, zwanego bilansem sześciolatka, należy również zwrócić uwagę na wzrok (właściwe oświetlenie podczas pracy), słuch (czy dziecko słyszy z bliska i daleka), zapewnienie odpowiedniej ilości snu (w przypadku sześciolatka około 10 godzin na dobę), zapewnienie właściwej, dobrze zbilansowanej diety),
- rozwój motoryki dużej przez zabawy ruchowe: bieganie, skakanie, zabawy z piłką, dziecko nie potyka się, potrafi jeździć na dwukołowym rowerze, sprawnie wchodzi i schodzi po schodach,
- rozwój motoryki małej, sześciolatek potrafi wykonywać czynności samoobsługowe (ubieranie się, mycie, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł, posługiwanie się sztućcami), lubi rysować, prawidłowo trzyma ołówek, prawidłowo naciska ołówkiem na papier, przestrzega właściwych kierunków kreślenia, lepi, wycina nożyczkami, dobrze tnie po linii prostej i krzywej, jest gotowe do podjęcia nauki pisania,
- lateralizacja, czyli stronność ciała jest określana przez dziecko, ono decyduje czy woli posługiwać się prawą, czy lewą ręką, dziecko idące do pierwszej klasy powinno zdecydowanie używać jednej ręki podczas jedzenia, rysowania, wycinania, właściwie nazywać kierunki przestrzeni, strony ciała, wzajemne położenie przedmiotów na płaszczyźnie, nie odwracać kształtów i znaków przy ich odwzorowywaniu, stosować odpowiednie kierunki przy rysowaniu - od góry do dołu, od lewej do prawej, koło przeciwnie do ruchu wskazówek zegara.

Rozwój intelektualny - dojrzałość szkolna w zakresie procesów poznawczych
O rozwoju intelektualnym decyduje aktywność dziecka i ciekawość świata.
Rozwój intelektualny jest odpowiedzialny za mowę i myślenie, pisanie, czytanie, rozwój pojęć, w tym matematycznych.
Mowa i myślenie - kompetencje językowe
Dojrzałe do szkoły dziecko powinno:
- rozumieć proste pojęcia i zasady , reguły, prawidłowości,
- klasyfikować obiekty do prostych kategorii pojęciowych, rozumieć polecenia złożone,
- budować zdania proste na dany temat,
- wypowiedzieć się w formie kilku zdań na dany temat omawiając treść obrazka,
- mówić wyraźnie, pojedyncze głoski wypowiadać prawidłowo,
- słuchając czytanej treści dostrzegać związki treściowe, przyczyny zdarzeń, zjawisk, skutki określonych działań.
Z perspektywy gotowości do uczenia się matematyki bardzo ważny jest odpowiedni rozwój myślenia operacyjnego.
Pamięć
Dziecko powinno umieć sterować procesami zapamiętywania (umieć celowo zapamiętać materiał, np. wiersz, piosenkę). Sprawność zapamiętywania zależy od koncentracji uwagi dzięki, której materiał jest magazynowany w pamięci trwałej.
Percepcja słuchowa - pamięć słuchowa:
- wiernie potrafi odtworzyć wiersz, piosenkę,
- uważnie słucha tekstu czytanego, poleceń, wypowiedzi kolegów, zadań matematycznych z treścią, ma dobrą integrację wzrokowo - słuchową (np. potrafi wyszukać obrazek do danej treści),
- pamięta podstawowe wiadomości ze środowiska społeczno - przyrodniczego (np. dni tygodnia, adres, pory roku, nazwy warzyw, owoców).
Słuch fonematyczny:
- dziecko umie podzielić wyrazy na sylaby, tworzyć wyrazy z sylab,
- rozumie co to zdanie, wyraźnie je wypowiada
- potrafi określić długość zdania przy pomocy paska papieru.
Percepcja wzrokowa-- spostrzeganie wzrokowe:
- potrafi różnicować elementy liter , np. kółko, laseczka,
- różnicuje zależności między elementami, np. laseczka przed kółkiem skierowana w dół to litera p, za kółkiem skierowana do góry to litera d,
- spostrzega, organizuje i rozumie otaczającą je rzeczywistość, np. dostrzega różnice między obrazkami, układa puzzle, wyszukuje figury geometryczne z jakich składają się obiekty na obrazkach,
- potrafi narysować rysunek bogaty w szczegóły, stosuje właściwe proporcje między elementami rysunku.
Od powyższych możliwości w dużej mierze zależy sprawność czytania i pisania.
Dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową i słuchową są zagrożone dysleksją, której można zapobiec stosując odpowiednie ćwiczenia stymulujące rozwój tych sfer.
Uwaga
- potrafi skupić uwagę przez około 30 minut,
- w pewnym zakresie samo steruje uwagą (tzw. uwaga dowolna),
- umie podporządkować uwagę poleceniom nauczyciela, np. jest zdolne do przerwania zabawy i zwrócenia uwagi na czynność zalecaną przez dorosłego.

Rozwój emocjonalno-społeczny
- potrafi przynajmniej do pewnego stopnia opanować emocje - szczególnie złość i agresję,
- ma poczucie obowiązku (wie, że powinno spakować książki, odrobić zadanie),
- nie zniechęca się szybko napotkanymi trudnościami,
- ma poczucie przynależności do grupy - dzięki temu uwagi skierowane do klasy dziecko odnosi również do siebie,
- rozumie podstawowe zasady i normy społeczne,
- stopniowo odrywa się od dziecięcego egocentryzmu i potrafi działać prospołecznie, np. pomóc koledze,
- jest zdolne do porównywania siebie z innymi, zdolność ta jest podstawą samooceny i jednym z głównych czynników motywacyjnych w życiu człowieka.
Dojrzałość szkolna jest efektem rozwoju , w którym znaczącą rolę odgrywają oddziaływania środowiskowe - rodziców, przedszkola. Im lepsza stymulacja, tym lepsze przygotowanie dziecka do szkoły i lepsze w niej funkcjonowanie.

Literatura: M. Bogdanowicz, "Ocena dojrzałości szkolnej".
B. Wilgocka-Okoń, "Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich".
" Podstawa programowa wychowania przedszkolnego...".