Numer
i temat lekcji

Uczeń na ocenę:

Uczeń na ocenę:

dopuszczającą

dostateczną

dobrą

bardzo dobrą

celującą

Dział 1. Poznawanie przyrody (odpowiada treściom kształcenia z działów i częściowo z Podstawy programowej kształcenia ogólnego)

1. Sposoby poznawania przyrody

•  wymienia źródła wiedzy o przyrodzie;

•  wymienia zmysły potrzebne do poznawania przyrody;

•  podaje przykłady obiektów, które można obserwować przez lupę.

•  określa, co to jest przyroda;

•  podaje po dwa przykłady obserwacji przyrodniczych, w których wykorzystuje się lornetkę.

•  podaje przykłady obiektów, organizmów, które można obserwować przez mikroskop;

•  wyjaśnia, do czego jest potrzebna mapa, kompas i taśma miernicza.

•  wyjaśnia, co to są narządy zmysłów i jaka jest ich rola w poznawaniu przyrody.

•  wyjaśnia, jakie są źródła wiedzy o przyrodzie.

2. Obserwacje przyrodnicze

•  podaje przykłady organizmów, obiektów i zjawisk, które można obserwować.

•  wymienia sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczej;

•  wymienia zasady bezpieczeństwa, których należy przestrzegać, prowadząc obserwacje przyrodnicze.

•  wyjaśnia, co to jest obserwacja przyrodnicza.

•  opracowuje kartę obserwacji dowolnego obiektu.

•  wyjaśnia, kiedy można na podstawie obserwacji wyciągnąć wnioski.

3. Doświadczenia przyrodnicze

•  podaje przykłady pytań, na które można uzyskać odpowiedź, przeprowadzając doświadczenie przyrodnicze.

•  wymienia zasady, których należy przestrzegać, prowadząc doświadczenie.

•  wymienia punkty, które zawiera karta doświadczenia.

•  podaje różnice między próbą badawczą a kontrolną w doświadczeniu.

•  uzasadnia, dlaczego w doświadczeniu jest potrzebna próba kontrolna.

4. Kierunki geograficzne

•  wyjaśnia, kiedy jest nam potrzebna znajomość kierunków świata,

•  wyznacza kierunki świata za pomocą gnomonu i Słońca.

•  posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata.

•  opisuje kierunki świata na róży kierunków;

•  określa kierunki świata w terenie.

•  opisuje sposoby wyznaczania kierunków świata w sytuacji, gdy nie ma przyrządów i gdy nie widać Słońca.

•  konstruuje kompas domowym sposobem według instrukcji i posługuje się nim.

5. Zmiany położenia Słońca na niebie

•  podaje przykłady świadczące o pozornych zmianach położenia Słońca na niebie;

•  wyjaśnia znaczenie pojęć: wschód Słońca, górowanie Słońca, zachód Słońca.

•  określa długość dnia (od wschodu do zachodu Słońca);

•  wyjaśnia pojęcie widnokręgu.

•  charakteryzuje widnokrąg w mieście i na wsi;

•  analizuje zależności między długością cienia a wysokością Słońca nad widnokręgiem.

•  podaje zależności między wielkością widnokręgu a wysokością, na jakiej znajduje się obserwator.

•  wyjaśnia, dlaczego droga Słońca nad widnokręgiem odbywa się w cyklu dobowym.

6. Położenie Słońca na niebie w różnych porach roku

•  wymienia daty rozpoczynające kalendarzowe pory roku;

•  wyjaśnia znaczenie pojęć: równonoc i przesilenie.

•  opisuje ilustracje pokazujące drogę Słońca nad widnokręgiem w zależności od pór roku.

•  rozpoznaje i wskazuje rysunki przedstawiające drogę Słońca w dniach rozpoczynających pory roku;

•  wyjaśnia zależność miedzy wysokością Słońca nad widnokręgiem a długością cienia w różnych porach roku.

•  samodzielnie wykonuje rysunki przedstawiające drogę Słońca nad widnokręgiem w dniach rozpoczęcia pór roku.

•  wyjaśnia przyczyny występowania różnic w długości drogi Słońca nad widnokręgiem, w zależności od pory roku.

Dział 2. Orientacja w terenie i pogoda (odpowiada treściom kształcenia z działów II (częściowo) i III z Podstawy programowej kształcenia ogólnego)

8. Co to jest plan?

•  wyjaśnia, co to jest plan;

•  podaje przykłady zastosowania planów.

•  rysuje proste plany małych przedmiotów w zeszycie, np. pudełka od zapałek;

•  wyjaśnia, dlaczego nie można narysować planu klasy bez zmniejszenia jej wymiarów.

•  rysuje obiekty w podanych dowolnych zmniejszeniach, np. plan klasy, pokoju, ławki szkolnej.

•  szacuje na podstawie pomiarów sali lekcyjnej, ile razy należy zmniejszyć długość i szerokość sali, aby jej plan zmieścił się na kartce.

•  wyciąga wnioski dotyczące zależności między zastosowanym pomniejszeniem obiektu a wielkością tego obiektu na planie.

9. Plan i mapa

•  wymienia różnice miedzy planem i mapą;

•  wymienia stałe elementy mapy;

•  odczytuje na mapie topograficznej, gdzie znajduje się np. las, szkoła, kościół.

•  rozpoznaje na mapie znaki topograficzne liniowe, powierzchniowe i punktowe, podaje ich przykłady.

•  rozpoznaje mapę topograficzną wśród innych map do wyboru.

•  określa kierunki świata na mapie topograficznej;

•  analizuje mapy topograficzne pod względem liczby zabudowań i innych elementów.

•  planuje i opisuje trasę wycieczki, określając kierunki świata;

•  wyznacza trasę wędrówki, zgodnie z opisem na mapie topograficznej.

•  podaje przykłady innych map (np. tematycznych) i opisuje ich zastosowanie.

10. Korzystanie z planów i map

•  wskazuje plany miast wśród innych map;

•  wymienia sytuacje życiowe, w których plan miasta jest niezbędny.

•  odczytuje informacje z planu miasta i mapy topograficznej w podstawowym zakresie;

•  wskazuje ulice i określa kierunki, w których przebiegają, np. z północy na południe;

•  pokazuje na planie punkty wymienione przez nauczyciela;

•  określa kierunki świata na mapie topograficznej i planie miasta.

•  planuje trasę wycieczki po mieście lub po najbliższej okolicy z uwzględnieniem najciekawszych punktów lub punktów wskazanych przez nauczyciela.

•  orientuje plan miasta i mapę topograficzną za pomocą kompasu i charakterystycznych punktów w terenie;

•  opisuje przebieg podanej trasy z uwzględnieniem kierunków przebiegu ulic, lokalizacji zabytków itp.

•  szkicuje trasę ze szkoły do domu, uwzględniając kierunki świata, bez korzystania z mapy.

11. Składniki pogody

•  wymienia składniki pogody.

•  opisuje poszczególne składniki pogody.

•  rozróżnia opady i osady atmosferyczne.

•  na podstawie prognozy pogody opisuje jej składniki.

•  rozróżnia przykładowe rodzaje chmur i przewiduje na podstawie ich wyglądu zmiany w pogodzie.

12. Pomiar składników pogody

•  przyporządkowuje składniki pogody do urządzeń pomiarowych.

•  wymienia jednostki pomiaru składników pogody.

•  odczytuje wartości składników pogody z urządzeń pomiarowych.

•  na podstawie wartości poszczególnych składników pogody opisuje warunki pogodowe.

•  przewiduje wartości składników pogody w zależności od sytuacji opisanych przez nauczyciela.

13. Mapa pogody w różnych porach roku

•  przedstawia składniki pogody za pomocą symboli graficznych.

•  odczytuje składniki pogody z mapy pogody.

•  określa pogodę na podstawie mapy pogody wybranej części kraju.

•  rozróżnia pory roku na podstawie wybranych map pogody.

•  przedstawia mapę pogody na podstawie prognozy słownej.

14. Niebezpieczeństwa związane z pogodą

•  wymienia niebezpieczeństwa związane z pogodą.

•  opisuje, jak należy zachować się podczas burzy.

•  opisuje, jak należy zachować się podczas wichury, ulewy i śnieżycy.

•  opisuje zjawisko tęczy.

•  opisuje zasadę działania piorunochronu.

Dział 3. Ja i moje ciało (odpowiada treściom kształcenia z działu IV z Podstawy programowej kształcenia ogólnego)

16. Organizm człowieka

•  podaje przykłady narządów w organizmie człowieka oraz ich funkcje.

•  wskazuje, że podstawowym elementem budującym organizm jest komórka;

•  wymienia główne układy narządów organizmu człowieka.

•  omawia funkcje układów narządów w organizmie człowieka.

•  rozpoznaje położenie układów i narządów na rycinach anatomicznych.

•  opisuje hierarchiczność struktury organizmu.

17. Układ ruchu

•  wymienia funkcje szkieletu;

•  wskazuje na planszy podstawowe części szkieletu;

•  określa rolę układu mięśniowego w organizmie.

•  wskazuje dwa przeciwstawnie działające mięśnie, np. zginacz i prostownik przedramienia;

•  wskazuje na modelu szkieletu człowieka rodzaje połączeń kości.

•  wymienia elementy składowe szkieletu człowieka;

•  wskazuje główne mięśnie organizmu człowieka.

•  wyjaśnia, dlaczego mięśnie muszą pracować parami.

•  omawia budowę i funkcjonowanie stawu.

18. Układ pokarmowy

•  omawia rolę układu pokarmowego.

•  wskazuje na schematach budowy układu pokarmowego tworzące go narządy i podaje ich nazwy.

•  opisuje ogólnie przebieg procesów zachodzących w przewodzie pokarmowym człowieka.

•  wymienia rodzaje zębów człowieka i podaje ich funkcje.

•  opisuje rolę ślinianek, wątroby i trzustki.

19. Układ oddechowy

•  omawia rolę układu oddechowego.

•  wskazuje na schematach budowy układu oddechowego tworzące go narządy i podaje ich nazwy.

•  uzasadnia, dlaczego oddychanie przez nos jest zdrowsze niż przez usta.

•  opisuje proces wymiany gazowej zachodzący w płucach.

•  wykazuje związek między budową a rolą krtani.

20. Układ krwionośny

•  wymienia główne funkcje krwi.

•  omawia rolę serca.

•  opisuje rodzaje naczyń krwionośnych.

•  na podstawie ryciny omawia budowę serca.

•  wyjaśnia, dlaczego krążenie krwi jest warunkiem życia człowieka.

21. Układ nerwowy

•  wskazuje na planszy układ nerwowy;

•  nazywa podstawowe elementy układu nerwowego.

•  omawia rolę układu nerwowego w funkcjonowaniu organizmu.

•  omawia części układu nerwowego.

•  wymienia funkcje, jakie pełnią mózg i móżdżek.

•  uzasadnia, dlaczego układ nerwowy odgrywa kluczową rolę w organizmie.

22. Układ rozrodczy

•  wskazuje różnice w budowie komórki jajowej i plemnika,

•  podaje nazwy poszczególnych elementów budowy układu rozrodczego kobiety i układu rozrodczego mężczyzny.

•  określa rolę układu rozrodczego kobiety i układu rozrodczego mężczyzny.

•  wskazuje na planszy rozmieszczenie narządów rozrodczych kobiety i mężczyzny.

•  określa rolę poszczególnych narządów w układzie rozrodczym męskim i układzie rozrodczym żeńskim.

•  uzasadnia przystosowanie budowy układu rozrodczego męskiego i układu rozrodczego żeńskiego do pełnionych funkcji.

23. Zmiany zachodzące okresie dojrzewania

•  opisuje zmiany zachodzące w organizmach dziewcząt i chłopców w okresie dojrzewania.

•  wyjaśnia, na czym polega dojrzewanie dziewcząt i chłopców.

•  wskazuje czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie na rozwój organizmu w okresie dojrzewania.

•  charakteryzuje etap dojrzewania.

•  wyjaśnia, co to znaczy, że na dojrzewanie mają wpływ hormony.

24. Narządy zmysłów

•  wymienia zmysły człowieka i wskazuje je na własnym organizmie;

•  podaje podstawowe zasady dbania o słuch i wzrok.

•  opisuje rolę poszczególnych zmysłów w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego;

•  uzasadnia, dlaczego nie należy słuchać zbyt głośnej muzyki oraz korzystać zbyt długo z telefonów komórkowych.

•  wyjaśnia, co to znaczy, że zmysły ulegają adaptacji;

•  podaje przykłady świadczące o ochronnym działaniu zmysłów dla organizmu.

•  uzasadnia, że zmysły chronią organizm przed niebezpiecznymi czynnikami zewnętrznymi.

•  opisuje rolę mózgu w odbieraniu wrażeń ze środowiska zewnętrznego przez narządy zmysłów.

25. Jak dbać o własne ciało i otoczenie?

•  podaje zasady pielęgnacji skóry, włosów, zębów i paznokci.

•  omawia znaczenie czystości odzieży, obuwia, bielizny i otoczenia dla utrzymania zdrowia;

•  podaje przykłady ubioru dostosowanego do pory roku i rodzaju pracy.

•wymienia substancje wydalane i wydzielane przez skórę.

•  opisuje poprawne zasady mycia zębów.

•  wyjaśnia, dlaczego przestrzeganie higieny osobistej jest obowiązkiem każdego człowieka.

•  proponuje i przeprowadza doświadczenie przedstawiające niszczenie szkliwa nazębnego.

Dział 4. Ja i moje otoczenie (odpowiada treściom kształcenia z działu Vz Podstawy programowej kształcenia ogólnego)

27. Świat substancji

•  wymienia trzy podstawowe grupy ciał stałych w zależności od ich właściwości fizycznych.

•  wymienia trzy stany skupienia substancji.

•  opisuje trzy stany skupienia substancji w zależności od ułożenia drobin oraz możliwości ich przemieszczania się.

•  uzasadnia, dlaczego przykładowe ciało zostało wykonane z danej substancji.

•  opisuje właściwości ciała w zależności od rodzaju substancji, z jakiej zostało wykonane.

28. Niebezpieczne substancje

•  odróżnia środki szkodliwe po oznaczeniach na opakowaniu lub etykiecie.

•  na podstawie instrukcji omawia sposób posługiwania się środkami czystości.

•  uzasadnia celowość umieszczania symboli ostrzegawczych na produktach szkodliwych.

•  interpretuje szkodliwość produktu oznaczonego kilkoma piktogramami ostrzegawczymi.

•  określa szkodliwe dla zdrowia skutki działania preparatów drażniących, żrących, wybuchowych i toksycznych.

29. Uszkodzenia ciała

•  wskazuje sposoby postępowania podczas opatrywania otarcia lub skaleczenia;

•  opisuje sposoby zabezpieczania ciała przed skutkami nadmiernego promieniowania słonecznego.

•  podaje przyczyny uszkodzeń skóry;

•  opisuje objawy złamania kości.

•  podaje zasady właściwego postępowania w wypadku pogryzienia przez zwierzę.

•  podaje różnice między zwichnięciem a złamaniem;

•  wyjaśnia, dlaczego nie należy opalać się bez właściwego zabezpieczenia skóry.

•  wymienia rodzaje uszkodzeń ciała i opisuje sposoby udzielania pierwszej pomocy.

30. Choroby zakaźne i zapobieganie im

•  wyjaśnia, co to są choroby zakaźne;

•  opisuje podstawowe sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym.

•  uzasadnia konieczność zasięgnięcia porady lekarskiej w przypadku zachorowania na chorobę zakaźną;

•  podaje przykłady chorób zakaźnych człowieka i dróg zakażenia się nimi.

•  wskazuje przykłady chorób bakteryjnych i wirusowych;

•  uzasadnia celowość wykonywania szczepień ochronnych.

•  opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych.

•  omawia ogólnie zasadę działania szczepionki.

31. Niebezpieczne organizmy

•  wymienia typowe objawy alergii;

•  opisuje zachowania chroniące człowieka przed zakażeniem się grzybicą.

•  podaje przykłady zwierząt jadowitych.

•  podaje przykłady roślin mogących wywołać alergię u ludzi.

•  wyjaśnia, dlaczego w kontaktach ze zwierzętami należy zachować szczególną ostrożność.

•  wyjaśnia, co oznaczają pojęcia: alergia, alergolog.

32. Uzależnienia

•  wskazuje sposoby odmawiania propozycjom picia alkoholu, palenia tytoniu i zażywania narkotyków.

•  wymienia sytuacje, w których należy powiedzieć nie;

•  wyjaśnia, co to jest uzależnienie.

•  podaje przykłady zachowań asertywnych wobec presji otoczenia;

•  wyjaśnia, dlaczego znajomości zawarte przez internet mogą być niebezpieczne.

•  opisuje skutki działania nikotyny na organizm człowieka.

•  uzasadnia konieczność zachowania postawy antyalkoholowej i antynikotynowej.

33. Zdrowy styl życia

•  wymienia podstawowe zasady zdrowego stylu życia;

•  podaje przykłady potraw, których powinna się wystrzegać osoba prowadząca zdrowy styl życia;

•  wymienia czynniki mające szkodliwy wpływ na organizm człowieka.

•  opisuje zasady zdrowego stylu życia;

•  wyjaśnia, dlaczego należy zachować postawę asertywną w sytuacji bycia namawianym do zapalenia papierosa, wypicia alkoholu lub spróbowania narkotyków.

•  uzasadnia stwierdzenie: Ruch i umiejętność odpoczynku są bardzo ważne dla organizmu.

•  wyjaśnia, dlaczego bycie życzliwym dla innych ma wpływ na zdrowie człowieka;

•  uzasadnia stwierdzenie: Zdrowie w dużej mierze zależy od nas samych.

•  wyjaśnia, jak rozumie stwierdzenie: Wytyczaj sobie realistyczne cele życiowe i wytrwale dąż do ich osiągnięcia.

Dział 5. Środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy (odpowiada treściom kształcenia z działu VIz Podstawy programowej kształcenia ogólnego)

35. Przyroda ożywiona i nieożywiona. Rodzaje skał

•  podaje przykłady elementów przyrody ożywionej i nieożywionej;

•  wymienia rodzaje skał (lite, luźne i zwięzłe).

•  wyjaśnia, co to są skały i minerały;

•  odróżnia skały lite od pozostałych, rozpoznaje granity i piaskowce.

•  rozpoznaje w krajobrazie elementy przyrody ożywionej i nieożywionej;

•  charakteryzuje różne rodzaje skał i rozpoznaje je;

•  wyjaśnia, co to są surowce mineralne, podaje ich podział.

•  podaje przykłady gospodarczego wykorzystania surowców mineralnych;

•  podaje przykłady surowców jubilerskich.

•  opisuje pochodzenie skał;

•  wyjaśnia powstawanie skał osadowych;

•  dokumentuje skały w najbliższej okolicy (fotografuje, opisuje, wyjaśnia różnice między nimi).

36. Formy ukształtowania powierzchni Ziemi

•  wymienia formy ukształtowania terenu;

•  wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe (na fotografiach, modelach lub w terenie).

•  rozpoznaje na ilustracjach i nazywa poszczególne formy ukształtowania terenu.

•  wskazuje i nazywa elementy pagórka;

•  rozpoznaje zbocza łagodne i strome;

•  wskazuje na modelu i nazywa elementy doliny rzecznej.

•  rozpoznaje i nazywa elementy doliny rzecznej w terenie.

•  charakteryzuje poszczególne formy ukształtowania terenu;

•  rozpoznaje w terenie formy terenu i wykonuje ich dokumentację fotograficzną.

37. Warunki życia na lądzie

•  wymienia najważniejsze cechy środowisk lądowych.

•  podaje przykłady sposobów przetrwania zimy przez rośliny i zwierzęta.

•  podaje przykłady przystosowań roślin do warunków suchych i wilgotnych.

•  podaje przykłady roślin światłolubnych i cieniolubnych.

•  wykazuje związek budowy zwierząt z przystosowaniem do życia na różnych podłożach.

38. Organizmy najbliższej okolicy

•  rozpoznaje pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne występujące w najbliższej okolicy;

•  rozpoznaje pospolite zwierzęta występujące w najbliższej okolicy.

•  wskazuje różnice między drzewem iglastym a drzewem liściastym;

•  wyjaśnia, czym różni się drzewo od krzewu i rośliny zielnej;

•  wskazuje pień i koronę drzewa.

•  podaje przykłady bylin występujących w najbliższej okolicy.

•  podaje, które rośliny są nazywane bylinami.

•  podaje różnice między roślinami jednorocznymi, dwuletnimi i wieloletnimi.

39. Las jako środowisko życia organizmów

•  wyjaśnia, co to jest las;

•  wymienia funkcje lasu;

•  podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie.

•  omawia znaczenie tablic informacyjnych umieszczanych przy wejściu do lasu.

•  wyjaśnia różnice między lasem liściastym, iglastym i mieszanym.

•  wyjaśnia znaczenie pojęć: buczyna, bór, las mieszany.

•  prezentuje samodzielnie opracowany regulamin zachowania się w lesie.

40. Organizmy różnych warstw lasu

•  wymienia warstwy roślinności w lesie;

•  podaje przykłady grzybów jadalnych, niejadalnych i trujących.

•  podaje przykłady roślin tworzących poszczególne warstwy lasu.

•  opisuje temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie występujące w poszczególnych warstwach lasu;

•  opisuje, jak można poznawać las za pomocą różnych zmysłów.

•  wyjaśnia, dlaczego rośliny runa leśnego kwitną wczesną wiosną;

•  wyjaśnia znaczenie ściółki leśnej dla życia w lesie.

•  omawia przystosowania roślin w poszczególnych warstwach lasu do panujących tam warunków.

41. Sposoby odżywiania się organizmów

•  rozróżnia cudzożywny i samożywny sposób odżywiania się organizmów.

•  podaje przykłady znaczenia roślin w przyrodzie i życiu człowieka.

•  uzasadnia, że człowiek jest organizmem cudzożywnym.

•  uzasadnia, że rośliny to organizmy samożywne.

•  opisuje ogólnie proces fotosyntezy.

42. Przystosowania organizmów do zdobywania pokarmu

•  na wybranych przykładach przedstawia przystosowania zwierząt roślinożernych i mięsożernych do zdobywania pokarmu.

•  wykazuje różnorodność sposobów polowania zwierząt mięsożernych.

•  uzasadnia, że budowa roślin stanowi przystosowanie do samożywnego odżywiania się.

•  podaje przykłady przystosowań zwierząt do odżywiania się pokarmem płynnym.

•  wykazuje związek między budową przewodu pokarmowego roślinożerców a spożywanym przez nich pokarmem.

43. Łąka jako środowisko życia organizmów

•  podaje przykłady wykorzystywania łąk przez człowieka.

•  rozpoznaje typowe rośliny łąkowe.

•  rozpoznaje zwierzęta żyjące na łące.

•  rozróżnia rośliny jednoroczne i byliny.

•  rozróżnia łąki naturalne i stworzone przez człowieka.

44. Rośliny uprawne

•  wymienia produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż;

•  wymienia produkty otrzymywane z ziemniaków i buraków cukrowych.

•  rozpoznaje zboża uprawiane w Polsce;

•  nazywa rośliny oleiste;

•  podaje przykłady roślin warzywnych.

•  określa cel tworzenia pól uprawnych;

•  opisuje zastosowanie i wykorzystanie różnych rodzajów i różnych części roślin.

•  wskazuje różnice miedzy polem uprawnym a łąką;

•  opisuje wykorzystanie i zastosowanie roślin włóknodajnych.

•  wyjaśnia, co to są rośliny zbożowe, okopowe, oleiste.

45. Wody stojące i płynące

•  wymienia wody występujące w najbliższej okolicy;

•  podaje przykłady wód płynących i stojących.

•  podaje przykłady zbiorników sztucznych i naturalnych;

•  omawia wykorzystanie wód płynących i stojących.

•  wyjaśnia pojęcia: bagno, staw, jezioro;

•  wyjaśnia, co to jest źródło i ujście rzeki;

•  opisuje rzekę w najbliższej okolicy.

•  rozpoznaje w terenie wody powierzchniowe w najbliższej okolicy i podaje ich nazwy;

•  wyjaśnia, co to jest nurt rzeki;

•  opisuje naturalne i sztuczne zbiorniki wodne i rozpoznaje je w terenie.

•  charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniowe;

•  opisuje skutki powodzi;

•  opisuje działalność rzeki (żłobienie koryta, podmywanie brzegów, transport piasku i inne).

46. Warunki życia w wodzie

•  wymienia korzyści, jakie daje organizmom środowisko wodne.

•  wskazuje najważniejsze przystosowania ryb do życia w środowisku wodnym.

•  wykazuje różnice w warunkach życia w wodzie i na lądzie.

•  opisuje ogólnie proces wymiany gazowej u ryby.

•  wyjaśnia zasadę działania pęcherza pławnego.

47. Organizmy słodkowodne

•  podaje przykłady ryb słodkowodnych występujących w Polsce.

•  podaje przykłady słodkowodnych zwierząt (innych niż ryby) żyjących w Polsce.

•  omawia strefy występowania roślin w jeziorze.

•  określa, czym jest plankton i jakie jest jego znaczenie.

•  na wybranych przykładach przedstawia przystosowania roślin do życia w wodzie.

Dział 6. Krajobraz najbliższej okolicy (odpowiada treściom kształcenia z działu VII z Podstawy programowej kształcenia ogólnego)

49. Wpływ działalności człowieka na krajobraz

•  opisuje dzisiejszy wygląd krajobrazu w mieście i na wsi;

•  wymienia obiekty budowlane wykonane przez człowieka wpływające na krajobraz.

•  opisuje, jak wyglądał krajobraz przed setkami lat (na podstawie ryciny) i czym zajmowali się ludzie;

•  omawia, jakie zmiany krajobrazu następowały w ciągu stuleci pod wpływem działalności człowieka.

•  wyjaśnia, dlaczego krajobrazów naturalnych na Ziemi jest niewiele;

•  porównuje krajobraz miejski i wiejski;

•  opisuje krajobrazy zdewastowane przez człowieka, np. tereny kopalń odkrywkowych.

•  podaje przykłady krajobrazów naturalnych i uzasadnia ich zakwalifikowanie do danego typu krajobrazów;

•  wyjaśnia, dlaczego krajobraz rolniczy zalicza się do krajobrazów częściowo przekształconych.

•  podaje przykłady zmian krajobrazu na skutek gwałtownego rozwoju przemysłu w XIX w.;

•  wyjaśnia, na czym polega rekultywacja krajobrazu.

50. Krajobraz wsi
i miasta

•  wymienia składniki krajobrazu wiejskiego i miejskiego.

•  charakteryzuje krajobraz wiejski i miejski.

•  uzasadnia zależność krajobrazu rolniczego od pór roku.

•  porównuje krajobrazy rolnicze nizinne i górskie;

•  porównuje krajobrazy dużego i małego miasta.

•  definiuje pojęcia: krajobraz rolniczy i krajobraz miejski.

51. Krajobraz antropogeniczny

•  podaje przykłady krajobrazów antropogenicznych;

•  wymienia składniki krajobrazu antropogenicznego w najbliższej okolicy.

•  opisuje elementy krajobrazu antropogenicznego w najbliższej okolicy.

•  opisuje wybrany typ krajobrazu antropogenicznego.

•  uzasadnia przywracanie wartości użytkowych i przyrodniczych terenom zdegradowanym.

•  wyjaśnia różnice między pojęciami rewitalizacja i rekultywacja.

52. Krajobraz okolicy dawniej i dziś

•  wymienia składniki krajobrazu najbliższej okolicy.

•  rozróżnia aktualne i dawne elementy krajobrazu najbliższej okolicy.

•  opisuje krajobraz najbliższej okolicy.

•  wyjaśnia pochodzenie nazwy swojej miejscowości.

•  prezentuje krajobraz okolicy na nośnikach cyfrowych.

53. Obiekty chronione w najbliższej okolicy

•  wymienia formy ochrony przyrody w Polsce;

•  podaje przykład parku narodowego położonego najbliżej miejsca zamieszkania i wskazuje go na mapie;

•  opisuje podstawowe zasady zachowania się na terenie parku narodowego;

•  podaje możliwości ochrony przyrody przez ucznia klasy 4.

•  charakteryzuje sposoby ochrony przyrody w Polsce,

•  wyjaśnia co oznacza skrót LOP.

•  podaje przykłady rezerwatów przyrody i pomników przyrody w Polsce;

•  wskazuje miejsca w najbliższej okolicy zasługujące na ochronę i uzasadnia swój wybór.

•  opisuje zadania szkolnego koła Ligi Ochrony Przyrody.

•  uzasadnia, że ochrona przyrody ma w Polsce długą tradycję.

Ocenę celującą z przedmiotu otrzymuje uczeń , który rozwiązuje zadania złożone, problemowe , o podwyższonym stopniu trudności lub

Jest laureatem konkursów międzyszkolnych ( I, II, III miejsce ) lub rejonowych , wojewódzkich i ponadwojewódzkich (I, II, III miejsce lub wyróżnienie)