Nauczyciel w klasie pierwszej bardzo dużo uwagi poświęca kształtowaniu umiejętności czytania i pisania, czyli kodowania i dekodowania różnorodnych znaków (pisanie to kodowanie, odczytywanie to dekodowanie znaków). Zazwyczaj pisanie i czytanie jest dla dzieci z zerówki dość trudne. Wynika to ze specyfiki kształtowania się sprawności ruchowej w tym wieku. Większość dzieci nie reprezentuje dostatecznego poziomu sprawności rąk, aby bez problemów opanować sposób łączenia i kreślenia liter wielkością odpowiadających liniaturze, dlatego przygotowując dziecko do podjęcia nauki w klasie pierwszej musimy sobie uświadomić, że kodowanie i dekodowanie wymaga od dzieci:
*dobrej spostrzegawczości zdrowe oczy, umiejętność skupiania uwagi na szczegółach, orientacja w stronach),
*dobrej sprawności rąk (umiejętność poprawnego trzymania narzędzia pisarskiego, osiągnięcie odpowiedniego rozwoju mięśni dłoni pozwalające na wykonanie precyzyjnych, drobnych ruchów),
*dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej (umiejętność kontrolowania wzrokiem ruchów ciała i rąk tak aby nimi świadomie kierować),
*dojrzałości umysłowej oraz prawidłowego rozwoju mowy.

Innymi słowy dziecko idąc do klasy pierwszej musi osiągnąć dojrzałość szkolną, na którą składa się:

1. Rozwój umysłowy, czyli poziom intelektualny umożliwiający rozumienie, ujmowanie związków przyczynowo-skutkowych, np. dlaczego świeci słońce, dlaczego dzieci tak zrobiły itp., rozumienie symboli graficznych, przechodzenie od konkretu do abstrakcji, dokonywanie analizy i syntezy słów, koncentracja uwagi przez dłuższy czas, niezbędny zasób słów i umiejętność wyrażania swych myśli.

2. Dojrzałość społeczna rozumiana jest jako umiejętność bezkonfliktowego współdziałania z rówieśnikami w zabawie i nauce. Bardzo ważna jest wytrwałość w pracy indywidualnej, grupowej i zbiorowej, umiejętność słuchania i podporządkowania się poleceniom oraz regulaminowi szkolnemu.

3. Dojrzałość emocjonalna to umiejętność panowania nad sobą w sytuacjach dla dziecka trudnych, opanowanie swoich reakcji emocjonalnych (płaczu, krzyku, agresji).

4. Dojrzałość fizyczna- dobre zdrowie, sprawność ruchowa, koordynacja wzrokowo-ruchowa.
Spełnienie wszystkich wyżej wymienionych warunków oraz prawidłowy rozwój mowy jest niezbędne do rozpoczęcia nauki czytania i pisania.

Ćwiczenia przygotowujące do nauki czytania:

*ćwiczenie słuchu fonematycznego czyli dokonywanie rozróżnień w brzmieniu głosek, np. dźwięcznych i bezdźwięcznych k-g, b-p, twardych i miękkich s-ś, c-ć, ustnych i nosowych a-ą, e-ę, wyodrębnianie głosek na początku, w środku i na końcu wyrazu,
*zapoznanie dzieci z pojęciem zdania, wyrazu,
*podział wyrazów na sylaby, wybrzmiewanie głosek, np. pierwszej, ostatniej,
*analiza wzrokowa, elementy w przestrzeni, np. na lewo, na prawo, na początku, na końcu wyrazu.

Ćwiczenia przygotowujące do nauki pisania:

*ćwiczenia doskonalące koordynację wzrokowo-ruchową, sprawność dłoni i palców, przegubu dłoni, ruchów ramienia i przedramienia, np. rysowanie, malowanie, wyrywanie, klejenie, lepienie, rzucanie i chwytanie małych piłeczek, szycie ściegami prostymi, odwzorowywanie prostych kształtów takich jak kreski, kółka, walce, szlaczków, zwrócenie na prawidłowe trzymanie ołówka, kredki, przestrzeganie prawidłowej postawy ciała oraz układu obu rąk na stoliku.

Jak rodzić może kształtować gotowość dziecka do nauki czytania i pisania:

*dbając o jego zdrowie i rozwój ogólny,
*sprawdzając jakość wzroku dziecka,
*pozwalając mu na samodzielne wykonywanie czynności samoobsługowych, np. ubieranie, rozbieranie się (nakładanie rajstop, zapinanie guzików, zasuwanie zamków, sznurowanie butów, przypinanie i odpinanie klamerek, zatrzasków, samodzielne mycie i wycieranie rąk, samodzielne jedzenie),
*pomaganie w drobnych pracach domowych wymagających koordynowania oczu i rąk ( układanie przedmiotów, wycieranie kurzu, przekładanie do pojemników, mycie owoców, itp.
*proponując dziecku zabawy trenujące koordynację wzrokowo-ruchową, orientację przestrzenną, spostrzegawczość , pamięć wzrokową i sprawność manualną, np. układanie puzzli z drobnych części, układanie z klocków, z patyczków, drucików, konstruowanie i budowanie z klocków, przybijanie, sklejanie, zszywanie, nawlekanie koralików, wkładanie przedmiotów w otworki, gra w bierki , pchełki, w serso, w ringo, w kręgle, w dwa ognie, w koszykówkę, piłkę nożną , składanie papieru techniką orgiami, wydzieranki, wycinanki, stemplowanie, lepienie plasteliną, gliną, modeliną, ciastem, śniegiem, piaskiem, malowanie farbami palcem lub pędzlem, kalkowanie, rysowanie kredkami, ołówkiem, węglem, kredą, kolorowanie obrazków.
Im więcej doświadczeń nabierze dziecko w okresie przygotowującym do nauki czytania i pisania, im lepiej ma wytrenowane sprawności, tym łatwiej będzie mu opanować te umiejętności.
Musimy jednak zawsze pamiętać, że każde dziecko rozwija się we właściwym dla niego tempie, w odmiennych warunkach środowiskowych, każde jest odrębną indywidualnością, różni się od swoich rówieśników rozmaitymi cechami fizycznymi i psychicznymi. Bywają pięciolatki umiejące czytać i siedmiolatki, które nie są przystosowane do udziału w zajęciach, dlatego bardzo ważne jest indywidualne podejście do każdego dziecka.

Nowa podstawa programowa obowiązująca od 1 września 2009r., zawiera następujący wykaz wiadomości i umiejętności dotyczących kształtowania gotowości do nauki czytania i pisania:
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:

*potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie polecenia typu "narysuj kółko w lewym górnym rogu kartki, narysuj szlaczek zaczynając od lewej strony kartki",

*potrafi uważnie patrzeć (organizuje pole spostrzeżeniowe), aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach,

*dysponuje sprawnością rąk oraz współpracą ręki i oka potrzebną do rysowania, wycinania i nauki pisania,

*interesuje się czytaniem i pisaniem, jest gotowe do nauki czytania i pisania,

*słucha opowiadań i baśni, rozmawia o nich, interesuje się książkami,

*układa krótkie zdania, dzieli zdania na wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby, wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej,

*rozumie sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz często stosowanych oznaczeń i symboli, np. w szkole, na ulicy, na dworcu.

Literatura:
1. Nowa Podstawa Programowa z dnia 23 grudnia 2008 r. (obowiązuje od 1 września 2009 r.)
2. Stasica J. "Pierwsze dni w szkole uczniów klasy pierwszej"