WPŁYW  TELEWIZJI  NA  WYCHOWANIE  DZIECKA  W  WIEKU  SZKOLNYM

(materiały edukacyjne dla rodziców opracowane w ramach pedagogizacji – 24.03.2015)

Dzieci czerpią z telewizji materiały potrzebne do rozwoju wszystkich sfer swojej osobowości: intelektualnej, emocjonalnej i społecznej. Telewizja dostarcza wzorców zachowania w różnych sytuacjach. Przekaz telewizyjny może być wartościowy, interesujący, zawierający potrzebne wiadomości poszerzające zainteresowania i wiedzę dziecka. Nie można jednak zapominać, że oprócz korzyści telewizja może nieść ze sobą poważne zagrożenia. Dzieje się tak dlatego, że telewizja, aby zainteresować widza, zmuszona jest do zadziwiania, a więc „oszałamiania” go jakąś wizją, obrazem. Do tego celu najlepiej nadają się treści drastyczne, które oglądane przez dzieci mogą wywoływać istotne zmiany w ich światopoglądzie, a co za tym idzie w ich przeżywaniu i zachowaniu prezentowanym
w różnych sytuacjach społecznych.

Niektóre negatywne skutki oglądania przez dzieci treści niedostosowanych do ich wieku i struktury psychicznej:

• rozleniwienie intelektualne, niekorzystne zmiany w zakresie słownictwa, relatywizm poznawczy i etyczny,
• długotrwałe stany niepokoju, lęku, strachu, nadpobudliwość, lęki nocne, koszmary senne, obawa przed nieuzasadnioną agresją otoczenia,
• osamotnienie dziecka,
• odwrażliwienie na krzywdę innych,
• kształtowanie się agresywnych i autoagresywnych zachowań, pojawienie się nowych form agresji i autoagresji, budzenie agresywnych fantazji, czynienie
  z przejawów agresji i przemocy czegoś powszechnego, postrzeganie agresji
  i autoagresji jako wartości, niewłaściwe dostrzeganie prawdziwej roli przemocy w życiu społecznym, brak łączenia agresji z lękiem.

Treści przekazywane przez telewizję są bardzo często istotnym narzędziem manipulacji opiniami i poglądami dzieci. Głównym mechanizmem wpływu telewizyjnych przekazów na dziecko jest modelowanie, które polega na obserwowaniu i zapamiętywaniu: co robi model, jak robi, z jakim skutkiem oraz imitacja (naśladowanie) zachowań bardziej lub mniej podobnych do sytuacji modelowych. Oglądane programy, stopień ich atrakcyjności, treść, forma przekazu mogą powodować wzmocnienie tendencji naśladowania obserwowanych zachowań. Wyuczone z ekranu telewizyjnego zachowania, style czy wzory werbalne mogą się ujawnić w konkretnych sytuacjach życiowych.

Na szczególną uważność rodziców powinny zasługiwać emitowane w wielu postaciach seriale paradokumentalne. Programy te są formą inscenizowanych przedstawień, które mają udawać, że są prawdą. To historie przesycone tragedią w różnych postaciach. Najważniejsza w tych programach jest przedstawiana na podstawie scenariusza historia oraz jej atrakcyjność. Stąd trzymająca w napięciu i rozbudzająca ciekawość struktura opowiadania, prezentowane stany uczuciowe towarzyszące bohaterom, szybkie tempo podawanych informacji oraz prezentacja wydarzeń z różnych punktów widzenia. Przede wszystkim jednak uwagę przykuwa silne emocjonalne nacechowanie przekazywanych treści (sztucznie wywoływane i podtrzymywane kłótnie, liczne wulgaryzmy, niewybredne epitety, subiektywizm i zaangażowanie narratora), co może prowadzić do zafałszowanego obrazu schematu rozwiązywania problemów.

Małe dziecko nie potrafi oddzielić świata fikcyjnego od realnego. Dzieci wierzą, że świat jest taki, jak ten prezentowany na szklanym ekranie. Z tego względu dziecko musi mieć opiekuna, który pozwoli mu zrozumieć sceny oglądane w telewizorze, by mogło oddzielić fikcję od realnego życia.

Aby zapobiec negatywnym wpływom medialnym należałoby polecić rodzicom kilka ważnych przedsięwzięć:

• trzeba sprawdzić, jakie programy i filmy dziecko ogląda w domu i u swoich kolegów,
• należy wytłumaczyć dziecku, dlaczego nie chcesz, aby oglądało niewłaściwe dla niego programy,
• jeżeli dziecko obejrzało niezrozumiały dla niego program lub film, dorośli powinni wytłumaczyć mu, że prawdziwe życie wygląda zupełnie inaczej,
• należy nauczyć dziecko protestowania przeciwko nakłanianiu go do oglądania niewłaściwych treści,
• jeśli dorosły ma wątpliwości co do tematyki filmu, powinien najpierw obejrzeć go sam, uznać, czy jest dla dziecka odpowiedni i dopiero pozwolić mu na jego odbiór,
• rodzice powinni czytać opis i recenzje programów oraz filmów telewizyjnych,
• rodzice powinni rekomendować dziecku programy wartościowe, uczyć dziecko jak nie ulegać bezkrytycznie modom płynącym z telewizji oraz ułatwiać dzieciom dokonywanie właściwych wyborów w zakresie oglądanych treści.

Telewizja stara się pokazywać wydarzenia spektakularne, tragedie, katastrofy, bo one przyciągają największą liczbę widzów. Prezentowany na ekranie obraz świata jest więc jednostronny. Brakuje w nim wydarzeń normalnych i pozytywnych. O ile  dorośli potrafią zrozumieć mechanizm działania telewizji, o tyle dziecko oglądając różne programy może zacząć sobie wyrabiać fałszywe przekonanie o tym, jaki jest prawdziwy obraz świata. 

Ważne jest więc nie tylko obserwowanie dziecka i rozmawianie z nim na temat odbieranych treści, lecz także wyjaśnianie uzupełniające, korygowanie poglądów
i przekonań, skłanianie do krytycznej oceny i dokonywanie wyboru. Rodzice powinni kierować i modyfikować  oddziaływaniem telewizji na dzieci. Należy także pamiętać, że program telewizyjny, choćby najciekawszy nie zastąpi dziecku rodziców. Dlatego znacznie cenniejsza jest wspólna rozmowa, przytulenie, zabawa, wspólny spacer, jednym słowem „bycie z dzieckiem”. To zaspakaja najważniejsze dla prawidłowego rozwoju dziecka potrzeby psychiczne: bezpieczeństwa, miłości, bliskości.

Ciekawostka – do przemyślenia przez rodziców – system klasyfikacji programów telewizyjnych pod względem ich przeznaczenia wiekowego:

Najlepszym filtrem klasyfikującym oglądane przez dziecko treści w TV powinien być sam RODZIC!!!

Opracowanie:

Krystyna Procek-Hryniewicz – psycholog szkolny

Źródła:

Dyczewski L., Rodzina – dziecko – media

Ejsmond M., Kosmalska B., Media wartości wychowanie

Izdebska J., Rodzina – dziecko – telewizja. Szanse wychowawcze i zagrożenia telewizji

Wikipedia, System oceny programów telewizyjnych w Polsce