WSTĘP

Prawa ucznia określone są w następujących dokumentach: 
a) Konwencja o Prawach Dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych z dnia 20 listopada 1989r., ratyfikowana przez Polskę dnia 30 kwietnia 1991r.( Dz.U. Nr 120 poz. 526, 527). 
b) Ustawa o Systemie Oświaty z dnia 18 lutego 1991r.Dz.U. Nr 95 poz. 452 z późniejszymi zmianami). 
c) Zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999r. w sprawie ramowego statutu publicznej 6-letniej szkoły podstawowej i publicznego gimnazjum (Dz.Urz. MEN Nr 14/1999).

l. Ustalenia programowe

Uczniowie korzystają ze swoich praw przy akceptacji i współdziałaniu ze strony nauczycieli i wychowawców. Udział uczniów w życiu szkoły realizowany jest przez samorząd. Osobą wspierającą działania samorządu oraz ułatwiająca (propagującą podmiotowe traktowanie uczniów w procesie dydaktyczno-wychowawczym) jest Rzecznik Praw Ucznia, zwany dalej Rzecznikiem. Rzecznik popularyzuje prawa uczniów wśród nich samych oraz wśród nauczycieli i rodziców. Rzecznik podejmuje działania mediacyjne w sytuacjach konfliktowych zaistniałych między pracownikami szkoły a uczniem. Sprawy (konflikty) wykraczające poza jego kompetencje przekazuje dyrektorowi szkoły bądź innym kompetentnym instytucjom.

2. Ustalenia organizacyjne

a) Funkcje rzecznika zapisane są w statucie szkoły, internatu, domu dziecka. 
b) Wybór rzecznika inicjuje samorząd wspólnie z dyrekcją placówki. 
c) Rzecznik piastuje swoją funkcję z woli samorządu uczniowskiego. 
d) Rzecznik w sprawowaniu swojej funkcji jest niezależny. 
e) Rzecznikiem może być nauczyciel, wychowawca danej placówki oświatowej. 
f) Kadencja rzecznika trwa w zasadzie jeden rok i kończy się z chwilą powołania następcy. 
g) Funkcję rzecznika można sprawować wielokrotnie. 
h) Wybory są powszechne i tajne. 
i) Rzecznik może być odwołany z ważnych powodów takich jak: zły stan zdrowia, zmiana miejsca pracy, awans na stanowisko kierownicze, rezygnacja, zaniechanie pełnienia obowiązków, z innych ważnych powodów. Odwołanie rzecznika odbywa się w porozumieniu samorządu i dyrekcji placówki.

3. Tryb wyboru rzecznika

a) Wyłonienie przynajmniej dwóch kandydatów spośród nauczycieli, wychowawców (wymagana zgoda na piśmie). 
b) Zainicjowanie kampanii wyborczej; charakterystyki kandydatów, plakaty, ulotki, radiowęzeł, gazetka szkolna. 
c) Ustalenie terminu oraz przeprowadzenia wyborów. 
d) Ogłoszenie wyników wyborów. Wybrany zostaje ten kandydat, który uzyskał największą liczbę głosów.

4. Uwagi końcowe

a) Rolę Komisji Wyborczej pełni samorząd szkolny. 
b) Terminarz i przebieg wyborów jest uzgadniany z kierownictwem placówki. 
c) Wręczenie aktu powołania rzecznika odbywa się wobec całej społeczności szkolnej i zaproszonych gości.

Opracował: dr Józef Kozłowski