Wpływ telewizyjnych obrazów agresji na psychikę dzieci w młodszym wieku szkolnym

Telewizja to medium, z którego korzysta się zazwyczaj we własnym domu. Programy telewizyjne silnie absorbują uwagę. Telewizja wywiera szczególny wpływ na młodego widza. Dzieci są w zasadzie bezkrytyczne, nie mają dostępu do innych źródeł wiedzy, innych wzorców, wartości. Odbiór programów telewizyjnych przez konkretnego widza zależy od jego wieku, doświadczenia, cech osobowości, postaw i wartości.

Oglądanie telewizji ma charakter społeczny, tzn. odbywa się przeważnie w środowisku rodzinnym. Rodzice mogą w dużym stopniu wpływać na to , jakie programy wybiera i ogląda ich dziecko. Często jednak przekazuje się dobrowolnie funkcję wychowawczą telewizji. Zjawisko to występuje tym częściej, im rodzice mają mniej czasu, są zajęci pracą zawodową. Oglądanie programów nie stwarza konieczności żadnej aktywności (np. pójście do kina, lektura książki). Jest to bardzo wygodny i łatwy sposobem na spędzanie czasu. Podobne zjawiska występują podczas słuchaniu radia. Podobieństwo to dotyczy tylko bierności fizycznej. Rado bowiem wymaga nieustannej aktywności psychicznej polegająca na pracy wyobraźni i utrzymywaniu uwagi bez bodźców wzrokowych. Oddziaływanie programów telewizyjnych na młodych widzów ma charakter negatywny i pozytywny. Umiarkowanie i selektywność w oglądaniu telewizji to zdecydowane stanowisko psychologów i pedagogów. Stosowanie innej zasady może powodować wystąpienie ubocznych skutków, jak: odrywanie się dzieci od rzeczywistości, niekorzystne zmiany
w zachowaniu (drażliwość, agresywność, nadmierną seksualność, bierność społeczną).

Telewizja pełni dwie podstawowe funkcje społeczne:

- informacyjno - dydaktyczną,

- rozrywkową.

Granica między tymi funkcjami niejednokrotnie zaciera się, rozdzielenie tych funkcji staje się niemożliwe. Dzieci jako widze nie odróżniają programów edukacyjnych od rozrywkowych.

Wszystkie programy telewizyjne traktują jako rozrywkę.

Konwersacja to zjawisko coraz rzadziej występujące w naszych rodzinach, oglądanie przez wiele godzin telewizji znacząco ogranicza czas na prowadzenie rodzinnych „pogaduszek”. Ogranicza również czas na: sen, spotkania towarzyskie, słuchanie radia, czytanie książek i czasopism, chodzenie do kina, obowiązki domowe itp.

Wiedza, wzorce zachowania, te prospołeczne i te aspołeczne oraz typowe zachowania konsumenckie, to obraz telewizji. Przekazywany obraz jest różny od świata rzeczywistego, świata w którym dzieci żyją. Prezentowanych przez telewizję zachowań nie daje się zweryfikować w rzeczywistym świecie.

Ogromna liczba dzieci ogląda programy dla dorosłych, w związku z tym napotykają na:

• ataki fizyczne w transmisjach z gier zespołowych ( piłka nożna, rugby ) i z pojedynków
w sportach walki ( boks, zapasy , karate),

• przemoc, czyli jawne używanie siły przeciwko innym, zachowanie przynoszące ból fizyczny, rany lub śmierć,

• przemoc i drastyczne sceny ( skutki okrucieństwa, wojny, walki, zemsty ) stanowiące elementy wiadomości telewizyjnych.

Oglądanie przez dzieci programów dla młodych widzów powoduje, iż dzieci mają również kontakt z przemocą (filmy rysunkowe, baśnie). Oglądanie przemocy na ekranie to dla wielu konkretne wzory zachowania, które przez częste powtarzanie nabierają cech społecznego przyzwolenia. Częstotliwość i stopień naśladowania tych wzorów to wypadkowa wielu czynników chociażby, sytuacji rodzinnej i społecznej dziecka, przeżytych przez nie własnych doświadczeń, frustracji, oddziaływania środowiska, w którym żyje. Wszystkie te czynniki wpływają bezpośrednio na skłonność do naśladowania wzorów negatywnych przedstawianych w telewizji. Telewizja ma znaczący wpływ na kształtowanie postawy agresywności. Widz obserwując bardzo wiele scen agresji wyrabia w sobie przekonanie, że jest to coś powszechnego, „normalnego". Wielkość oddziaływania telewizji na dziecko można by rzec, że jest wprost proporcjonalne do czasu oglądania przekazywanego obrazu, a także stopnia nasycenia zjawiskami przemocy.

Bezkrytycznemu przyjmowaniu przez dzieci negatywnych wzorców zachowania sprzyja sytuacja, gdy pokazywana na szklanym ekranie agresja:

• jest demonstrowana przez atrakcyjną osobę, z którą łatwo jest się widzowi utożsamić,

• przynosi satysfakcję, nagrodę, lub nie jest ukarana,

• jest usprawiedliwiona wyższymi racjami moralnymi lub społecznymi,

• jest przedstawiona w sposób realistyczny,

• widać wiele bodźców skojarzonych z agresją (broń palna, nóż).

• jest dokonywana jednocześnie przez wiele osób,

• jest przedstawiona jako aprobowana społecznie,

• nie widać negatywnych skutków agresji np. cierpienia ofiary,

• agresor wykazuje symptomy emocjonalnego napięcia, które znika po zachowaniu agresywnym.

Agresorodny wpływ oglądania scen przemocy w telewizji na zachowanie dzieci jest mniejszy, gdy rodzicie omawiają z dzieckiem oglądanie sceny i podkreślają nierealistyczność pokazywanej wizji świata lub negatywne konsekwencje społeczne agresji tak dla ofiary, jak agresora. Oglądanie przemocy może wywołać nowe nie pokazywane na ekranie formy zachowania agresywnego, może też mieć skutki natychmiastowe i odległe w czasie (zmiany zachowania nie następują bezpośrednio po oglądaniu programu, kreowana w taki sposób reklama telewizyjna wpływa na zmianę zachowań konsumenckich często nie zgodnych z zasadami zdrowego odżywiania się.

Badania wykazują, że dzieci:

• podchodzą do reklamy jako do informacji; są bardzo podatne na perswazję zawartą
w reklamie,

• oceniają reklamy na podstawie ich walorów rozrywkowych, a nie technicznych lub artystycznych,

• prawie zawsze wierzą, że reklama mówi prawdę,

• nie zapamiętują przekazu reklamowego,

• niezbyt dobrze rozumieją, że reklama motywuje do kupna,

• poświęcają tyle samo uwagi reklamom, co innym programom,
 

Wiek dziecka ma niebagatelne znaczenie, im dziecko jest młodsze, tym przekaz reklamy jest bardziej absorbowany.

Opracowanie:

Joanna Troll-pedagog szkolny na podstawie:  Grygielski M., Psychologiczne aspekty oddziaływania na dzieci programów telewizyjnych, Lublin 1989.