Jak trafnie postępować z dzieckiem w okresie dorastania?

(materiały edukacyjne dla rodziców opracowane w ramach pedagogizacji – 24.03.2015)

Utrzymywanie więzi emocjonalnej. Dobry kontakt z rodzicami, to, że dziecko dobrze czuje się w domu rodzinnym i jest pewne, że może liczyć u rodziców na wsparcie, jest jednym
z najważniejszych czynników chroniących dziecko przed zachowaniami problemowymi. Jest to tym ważniejsze, że okres adolescencji (dorastania) obfituje w trudności i kryzysy. Wielu rodziców może sobie to lepiej uświadomić wspominając własną młodość i niekiedy warto to robić, by lepiej zrozumieć zachowania naszego syna lub córki. Rozluźnienie lub utrata więzi emocjonalnej z dzieckiem to jedna z najpoważniejszych przyczyn bezradności wychowawczej rodziców wobec problemów dziecka.

Oto najważniejsze rady, które mogą pomóc jej uniknąć:

- SZANUJ - potrzebę autonomii swojego dziecko. Autonomia to prawo do prywatności, posiadania własnego terytorium i osobistych tajemnic. To także prawo do podejmowania własnych decyzji, stylu bycia, ubierania się, niekoniecznie zgodnych z poglądami rodziców.

- PRZYJMUJ ZE ZROZUMIENIEM - to, że dziecko nie chce już spędzać z rodziną tyle czasu, co dawniej. Nie traktuj tego jako odrzucenia czy wyrazu niechęci. Nie obwiniaj go o to ani nie oskarżaj, że z tego powodu czujesz się porzucony czy odrzucony - pamiętaj, że naturalnym zadaniem rozwojowym Twojego dziecka jest oddzielenie się od Ciebie i usamodzielnienie. Jeżeli procesowi usamodzielniania się dziecko będzie towarzyszyło poczucie winy wobec rodziców, przekonanie, że bez niego rodzice (rodzic) sobie nie poradzą - utrudnisz mu dorastanie.

- ZAAKCEPTUJ – chwiejność emocjonalną i drażliwość dziecka. Wynikają one najczęściej
z  gwałtownych zmian, jakich ono doświadcza. Szybki wzrost różnych części ciała, wzmożone wydzielanie potu, pojawienie się trądziku, wydzielin z organów płciowych, miesiączki u dziewcząt i zmian głosu u chłopców - wszystko to powoduje, że nastolatek czuje się niezgrabny i nieatrakcyjny.  Nie traktuj jego wybuchów złości jako wrogich aktów skierowanych przeciwko Tobie.

- STARAJ SIĘ - z dzieckiem jak najwięcej rozmawiać, ale nie wymuszaj kontaktu, pozwól, aby, to ono decydowało o czym/ kiedy i jak długo rozmawiacie. Nie narzucaj tematów rozmowy, unikaj wywierania presji.

- ZADBAJ – o czas i miejsce rozmów. Unikaj ich prowadzenia w sytuacjach, kiedy jesteś zajęty czymś innym.

- NAUCZ SIĘ – rozpoznawać reakcje dziecka: zauważ, jakie tematy, jakie Twoje zachowania w rozmowie wpływają na nie zniechęcająca, a co powoduje jego zaciekawianie i zaangażowanie.

- OKAZUJ – dziecku empatię i akceptację. Staraj się zrozumieć jego uczucia i okazuj mu to, nawet, jeśli sprawy, którymi się przejmuje wydają ci się błahe.

- STARAJ SIĘ – przede wszystkim słuchać – bez osądzania, krytykowania czy obwiniania. PAMIĘTAJ, ŻE AKCEPTACJA NIE MUSI OZNACZAĆ ZGODY, ANI APROBATY! Można akceptować to, że dziecko ma odmienne poglądy, bez zgadzania się z nim lub udzielania poparcia jego zachowaniom. Najważniejszą postawą jest pełne szacunku słuchanie, z pragnieniem zrozumienia punktu widzenia dziecka. Akceptacja daje szansę na podtrzymywanie więzi, podczas, gdy jej uporczywy brak („nie jesteś w porządku”, „powinieneś się zmienić”) będzie Was od siebie oddalać.

- UNIKAJ – w kontakcie z dzieckiem destrukcyjnych zachowań, takich jak: grożenie, moralizowanie, pouczanie, diagnozowanie, krytyka dziecka jako osoby, karanie. Powstrzymuj się przed takimi reakcjami nawet wobec tych zachowań, których zdecydowanie nie akceptujesz. Rozpad więzi zaczyna się między innymi od tego, że dziecko przestaje mówić rodzicowi o sobie z lęku przed karą lub krytyką. Są rodziny, w których rodzice i dzieci spierają się ze sobą, nawet bardzo gwałtownie, w różniących ich sprawach, ale więź pomiędzy nimi zostaje utrzymana, bo dzieci mają pewność, że są przez swoich rodziców szanowane i kochane jako osoby. Ostre spory, nawet jeśli emocjonalnie trudne, mogą służyć lepszemu poznaniu się, zrozumieniu i dochodzeniu do kompromisów, dzięki czemu więź emocjonalna nie słabnie, a jedynie wchodzi w nową fazę.

- DBAJ – o to, aby rozmowy były naprawdę partnerskimi spotkaniami, podczas, których Ty przede wszystkim słuchasz, starasz się jak najwięcej do dziecka dowiedzieć się o jego życiu, uczuciach
i problemach. Wystrzegaj się prowadzenia monologów. Nie „zagaduj” ciszy – jeśli dziecko milczy, może trzeba trochę cierpliwie poczekać lub przełożyć rozmowę na inną okazję. (Przykładowe pytania  do rozmowy dla uczniów szkół podstawowych podane są na następnej stronie).

- ANGAŻUJ – dziecko w sprawy i przedsięwzięcia rodzinne, tak, aby czuło się pełnoprawnym członkiem rodziny biorącym udział w rozpatrywaniu problemów i podejmowaniu decyzji. Szanuj w takich sytuacjach jego zdanie, nawet jeśli się z nim nie zgadzasz. Dzieci często nie utożsamiają się z rodziną, bo w ważnych sprawach nikt ich nie pyta o zdanie, a decyzje są podejmowane bez ich udziału.

- DAWAJ – dziecku ważne zadania, podczas realizacji których będzie miało szansę na sukces i potwierdzenie swojej wartości.

- PODTRZYMUJ I TWÓRZ – różne formy wspólnego spędzania czasu: rytuały i tradycje rodzinne, wyprawy, rozrywkę, wspólną pracę.

Opracowanie: Joanna Troll – pedagog szkolny, na podstawie „Poradnika dla rodziców” przygotowanego przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

JAK ROZMAWIAĆ Z DZIECKIEM???

Wystarczy kilkanaście minut rozmowy dziennie, by być na bieżąco z zainteresowaniami
i problemami dziecka. Trzeba zadawać odpowiednie pytania!

Nie ograniczaj się do pytania „Jak było w szkole”. Unikaj pytań, które można zbyć odpowiedzią: „dobrze”, „tak”, „nie”.

Przykłady pytań angażujących dziecko do rozmowy dla uczniów szkół podstawowych:

1. Ile razy się dzisiaj uśmiechnąłeś? Co Cię rozbawiło?
2. Odegraj scenkę: co robiłeś dzisiaj na przerwie? Ja spróbuje zgadnąć?
3. Zgadnij, co dzisiaj robiłam? Masz trzy szanse.
4. Opowiedz mi o najfajniejszej/najgorszej rzeczy, która Cię dzisiaj spotkała.
5. Gdybym zadzwoniła dzisiaj do Twojej Pani, co powiedziałaby mi o Tobie?
6. Opowiedz mi o czymś, czego się dzisiaj nauczyłeś?
7. Wymień 10 osób, które chciałbyś wziąć ze sobą na bezludną wyspę. Dlaczego?
8. Wyobraź sobie, że w Twojej klasie ląduje UFO. Kogo powinno zabrać ze sobą? Dlaczego?
9. Gdybyś miał zostać jutro nauczycielem, czego byś uczył? Jak wyglądałby Twój dzień?
10. Co Twoim zdaniem powinniśmy robić częściej w wolnym czasie?
11. Dla kogo Twoim zdaniem powinieneś być milszy? Dlaczego?
12. Z kim rozmawiałeś dzisiaj najdłużej?
13. Kiedy najbardziej się nudziłeś? Dlaczego?
14. Kto jest najzabawniejszą osobą w Twojej klasie”? Dlaczego?
15. Czego Twoim zdaniem powinieneś uczyć się w szkole mniej?

Rodzicu,

nie musisz zadawać wszystkich pytań jednocześnie. Jeżeli jakiś wątek rozwinie się szczególnie, podtrzymuj go, kontynuuj rozmowę i dopytuj, ale nie „przesłuchuj”. Staraj się zapamiętać odpowiedzi i wychwycić ważne informacje (imię osoby, która sprawia Twojemu dziecku przykrość/którą lubi szczególnie/jakiś problem). Nawiązuj później do tego, czego się dowiesz. Jeżeli dziecko opowie Ci o swoich planach, zapytaj później, jak poszła ich realizacja. Dzięki temu będziesz na  bieżąco.

Opracowanie: Joanna Troll – pedagog szkolny, na podstawie ulotki „Postaw na rodzinę”.

Więcej informacji na powyższy temat znajduje się na stronie internetowej szkoły w zakładce: Wspieranie rozwoju dziecka. Zapraszamy do pogłębionej lektury, pedagog i psycholog szkolny.